Akwarium roślinne: jakie oświetlenie?

Oświetlenie akwarium roślinnego nie jest pierwszym elementem, jaki wybieramy tworząc swój podwodny krajobraz, jednak jest bardzo istotne dla rozwoju roślin w zbiorniku. Odpowiednio dobrane światło wpływa nie tylko na prawidłowy wzrost roślin, ale też pozwala wyeksponować piękno naszego akwarium – kolorystykę kompozycji roślinnych i ryb.

W tym artykule przybliżę, do czego potrzebne jest światło w akwarium i jakie oświetlenie możesz wybrać do swojego zbiornika.

Co jest potrzebne do założenia akwarium roślinnego?

Akwaria roślinne stają się coraz bardziej popularne i często są główną atrakcją w mieszkaniu, przyciągając wzrok domowników i gości.

Przed założeniem akwarium roślinnego musisz podjąć pewne decyzje, które wbrew pozorom są bardzo istotne właśnie na samym początku. Wpłynie to na ogólny efekt wizualny, jaki stworzysz i sposób wyeksponowania zbiornika w mieszkaniu. Musisz zastanowić się nad kilkoma ważnymi sprawami technicznymi i odpowiedzieć na pytania:

• • Gdzie i na czym ustawić akwarium?
  • Jakie akwarium wybrać?
  • Jakie podłoże, rośliny i rybki chcesz mieć w swoim zbiorniku? Czy chcesz jakieś elementy ozdobne?
  • Jakie wybrać oświetlenie do akwarium roślinnego – świetlówki akwarystyczne czy lampy LED?
  • Jaki filtr i grzałka będą najlepsze?

I jeszcze wiele innych pytań, które nasuną się przy planowaniu i tworzeniu zbiornika roślinnego…

Dla początkujących akwarystów polecam artykuł  Zakładamy akwarium – co będzie potrzebne?

Światło w akwarium roślinnym

Mówiąc o roślinach wiadomo, że światło jest im niezbędne do przeprowadzania procesu fotosyntezy. Roślina pobiera z otoczenia dwutlenek węgla CO2 i wodę, a dzięki wykorzystaniu energii świetlnej pochłanianej przez chlorofil znajdujący się w liściach zamienia to wszystko na substancje odżywcze (głównie dające energię cukry) potrzebne jej  do wzrostu, dodatkowo wydalając tlen.

Światło w wodzie rozchodzi się nieco inaczej niż w powietrzu – o 25% wolniej niż w próżni, a fale ulegają skróceniu. W naturalnym środowisku światło słoneczne pada na taflę wody pod różnym kątem w ciągu dnia, ulega również załamaniu. Najlepiej, kiedy pada prostopadle do lustra wody, wtedy kąt załamania jest najmniejszy. Dlatego też źródła światła w akwarium montowane są tak, żeby światło padało prostopadle do tafli wody.

Dobierając oświetlenie do akwarium roślinnego musimy pamiętać, że niezwykle istotny dla roślin jest wykres widmowy. Jest to rodzaj obrazu światła jakim charakteryzuje się źródło światła np. świetlówka, lampa LED czy lampa HQI.

Najlepsze przyrosty i wybarwienie roślin można uzyskać stosując widmo gdzie max. długości fali zawierają się w przedziale w 400 – 470nm (barwa niebieska) i 620 – 680nm nawet do 720nm (barwa czerwona). Dobrym przykładem jest tutaj świetlówka Gro-Lux firmy Sylvania.

Wiele osób podaje też temperaturę barwową jako ważny czynnik doboru oświetlenia roślinnego. W świetlówkach roślinnych temperatura podana w Kelvinach (K) jest tylko wykładnikiem postrzegania barwy przez ludzkie oko. Widzialna barwa światła ma jednak znaczenie estetyczne w każdym akwarium; pomaga w uwypukleniu kolorystyki ryb i poprawia ogólny wygląd naszego zbiornika. Zbyt jasne, intensywne lub ruchome światło może być źródłem stresu dla ryb, a tego chcemy uniknąć.

Jak dobrać oświetlenie do akwarium roślinnego?

„Jakie oświetlenie w akwarium roślinnym będzie najlepsze?” – coraz częściej słyszę to pytanie. Wbrew pozorom odpowiedź nie jest jednoznaczna.

Oświetlenie w akwarium roślinnym powinno dobierać się na podstawie pewnych kryteriów, w zależności m.in. od wielkości zbiornika oraz zapotrzebowania na światło poszczególnych roślin.

Ilość światła w akwarium roślinnym

Zapotrzebowanie na światło w każdym akwarium roślinnym  może być inne. Wszystko zależy od tego, jaki typ roślin posadzimy. Czy będą to rośliny:

• cieniolubne, np. anubiasy, mikrozoria czy kryptokoryny,
• o umiarkowanym zapotrzebowaniu na światło, m.in. łodygowce, lotosy, sanitaria czy mchy,
• o charakterze światłolubnym: są tu niemal wszystkie trawniki wraz roślinami pierwszego planu, ponadto pogostemony helferi, ludwigie, rotale i inne.

Ilość światła w akwarium przypadającą na jeden litr wody można wyliczyć dzieląc moc zainstalowanych źródeł światła (W) przez pojemność zbiornika (l). Każdy akwarysta ma jednak własne doświadczenia w tym zakresie i na nich bazuje dobierając optymalną ilość światła. Książkowe wartości są zwykle uśrednione, a wiadomo jaka jest statystyka – statystyczny zbiornik nie istnieje, jak statystyczny Polak.

Przykładowo: oświetlając zbiornik o wysokości do 50cm przy użyciu świetlówek, minimalna ilość światła potrzebna do wzrostu mało wymagających roślin to 0,3W/litr wody w zbiorniku, a umiarkowana to 0,5W/l. Na potrzeby akwariów roślinnych przyjmuje się, że oświetlenie powinno wynosić przynajmniej 0,6 do 0,8W/litr wody. Powyżej tego przelicznika początkujący akwarysta może mieć problemy z prowadzeniem zbiornika. Akwaria wyższe powinno się doświetlać, ponieważ do dolnych partii może docierać za mało światła. Należy tu rozważyć oświetlenie LED lub świetlówki + LED albo lampy HQI. Wszystko zależy od wysokości samego zbiornika.

Widmo i temperatura barwowa światła dla roślin akwariowych

W wielu źródłach można znaleźć informacje, że do dobrego rozwoju roślin w akwarium potrzebne będzie też światło o odpowiedniej temperaturze barwowej. I tu padają różne zakresy np. od 4000K do 10000K czy 5000 – 8500 Kelwinów. Jest to jednak mylne pojęcie, bo temperatura barwowa światła jest tylko wyznacznikiem, jak oko ludzkie postrzega barwę tego światła – czy jest ono bardziej różowe czy niebieskie. Rośliny tego nie widzą i dla nich nie jest to ważne.

„Dla roślin ważne jest to, co jest dla ludzkiego oka niewidoczne – długości fal w widmie, a nie temperatura barwowa źródła światła. Temperatura barwowa podana w Kelvinach jest wyznacznikiem kolorów, które widzimy.”

To, co dla ludzkiego oka jest niewidzialne, dla życia i rozwoju roślin ma ogromne znaczenie. Jeżeli w oświetleniu roślin w akwarium w widmie przeważają fale o max. długości 400-470nm (kolor niebieski), rośliny będą się mocniej krzewić, będą zwarte i dobrze wybarwione, ale niższe. Jeśli natomiast w dostarczonym świetle znajdziemy więcej  bliskiej i dalekiej czerwieni (620-680nm do 720nm), rośliny będą się mocniej pięły, jednak ich pędy będą delikatne, barwa zaś mało intensywna.

Jak zatem widać, dobór oświetlenia do akwarium roślinnego to złożona sprawa. Co zrobić, kiedy nie wiemy jak dobrać stosowną ilość obu barw w świetle akwariowym?

Świetlówki akwarystyczne roślinne

W tradycyjnym, słodkowodnym akwarium można zainstalować oświetlenie dla roślin lub oświetlenie typu daylight, wspomagające wegetację roślinności i dające jednocześnie dobry efekt wizualny. Na początek wystarczą np. świetlówki T5 lub T8 o temperaturze barwowej 6000K-6500K. Jednak w przypadku dużej ilości roślin w akwarium zalecane są świetlówki akwarystyczne lub lampy LED typu PLANT. Mają duży udział światła niebieskiego i czerwonego w widmie, co sprzyja wzrostowi roślinności.

Roślinne świetlówki akwarystyczne mogą służyć w akwarium jako jedyne oświetlenie. Polecam łączenie ich ze świetlówkami mającymi na wykresie widma wyraźne piki w miejscach o długości fali 400-470nm (kolor niebieski). Dobre połączenie w akwarium roślinnym to świetlówka Grolux i świetlówka Aquastar firmy Sylvania.

Dzięki temu uzyskamy pełne spektrum widma światła potrzebnego do rozwoju roślin w akwarium. Taka kombinacja pozwoli też wywołać stosowne wrażenie wizualne (wierniejsze odzwierciedlenie kolorów) bez wywoływania negatywnego wpływu na działanie świetlówki roślinnej i na same rośliny. Świetlówki akwarystyczne roślinne występują w formie tub T8 lub T5. Świetlówki T8 mogą być zasilane zarówno tradycyjnym statecznikiem magnetycznym lub statecznikiem elektronicznym. Do zasilania świetlówek T5 służą wyłącznie stateczniki elektroniczne.

Oświetlenie LED do akwarium roślinnego

Akwaria mogą być przykryte pokrywą oświetleniową lub nie. Zależy to od inwencji twórczej akwarysty i od indywidualnych upodobań. Czasem jednak konieczna jest pokrywa akwarystyczna, chociażby z uwagi na bardzo „ruchliwe” ryby, krewetki czy ślimaki hodowane w zbiorniku.

Więcej na temat pokryw w akwarium przeczytasz w artykule Pokrywa do akwarium: konieczny element czy zbędny dodatek?

Jakie w takim razie zastosować oświetlenie w akwarium z pokrywą oświetleniową, a jakie w akwarium otwartym?

Jakie oświetlenie LED do akwarium zamkniętego pokrywą?

W oświetleniu akwarystycznym coraz częściej stosowane są  lampy LED PLANT, zazwyczaj jako oświetlenie uzupełniające do świetlówek, ale równie dobrze sprawdzają się jako jedyne oświetlenie zbiornika. Oświetlenie ledowe ma sporo zalet: jest wydajne i efektywne, do tego charakteryzuje się długą żywotnością i jest energooszczędne. W lampach LED PLANT zastosowano w sekwencję diod białych, czerwonych i niebieskich. Dzięki temu spektrum światła jest pełniejsze i bardziej dopasowane do potrzeb roślin. Do tego paski diod LED zamontowane są na aluminiowej płytce w szklanej tubie przypominającej świetlówkę T8; wystarczy tylko zamontować uchwyty na pokrywie akwarium i można już je użytkować. Lampy LED PLANT dobrze oświetlają wnętrze akwarium, zaś samo światło jest równomiernie rozprowadzone po całej powierzchni zbiornika. Dobór liczby i charakterystyki diod tak sprecyzowano, by wspomóc proces fotosyntezy roślin, ich wybarwienie i dobrą wegetację.

Bardzo popularne stały się też moduły LED RETROFIT firmy AQUAEL – wersja PLANT idealnie nadaje się do akwariów roślinnych. Zestaw diod LED o połączonych barwach: białej, czerwonej i niebieskiej, producent zamocował na profilu aluminiowym w szklanej rurce. Emituje głównie fale o max. długości  425 – 435nm (barwa niebieska) i 650 – 670nm (barwa czerwona). Jest to idealne światło wspomagające proces fotosyntezy. Więcej o modułach RETRO FIT przeczytasz w artykule RETROFIT AQUAEL – innowacyjne oświetlenie LED do akwarium.

Jakie lampy LED zastosować w otwartym akwarium?

Wybór z dnia na dzień jest coraz większy.

Dzięki ostatnio bardzo modnemu trendowi LED, pojawia się dużo lamp ledowych mocowanych na szybach akwarium, które wspomagają wzrost roślin i utrzymują je w dobrej kondycji. Tutaj wśród polskich producentów prym wiedzie firma AQUAEL. Wprowadziła ona serię belek ledowych do otwartych akwariów – począwszy od małych kostek do dużych zbiorników.

Jest to seria lamp LEDDY SLIM o zróżnicowanej mocy; od małych 5W lampek LED do długich ledowych belek o mocy 36W. Bardzo dobrze sprawdza się też lampka SLIM DUO Plant+Sunny, która łączy w sobie 2 rodzaje światła – można ją zastosować np. w nanoakwariach zamiast 2 oddzielnych lampek LED. Wszystkie modele w wersji PLANT – wspomagające rozwój roślin – wyposażone są w nowoczesne diody LED (temperatura barwowa 8000K). Diody umieszczone są na aluminiowym płaskim profilu, w szklanym panelu (białym lub czarnym). W dłuższych lampach producent wdrożył system autoregeneracji – tak jak w przypadku lamp Retrofit. Każda belka LED posiada wewnętrzne zasilanie.

Firma Aquael wprowadziła też nową lampę LEDDY SLIM LINK, dzięki której możemy swobodnie sterować parametrami lampy z dowolnego miejsca. Dzieje się tak dzięki specjalnej bezpłatnej aplikacji Aquael Aqu@rium, którą instaluje się na smartfonie. Możemy samodzielnie ustawić dowolne widmo lampy; można też skorzystać z już zaprogramowanych przez specjalistów Aquael propozycji dla akwarium słodkowodnego, roślinnego lub morskiego. Ale o tej lampie napiszę oddzielny tekst, żeby ją Wam zaprezentować.

Planujesz stworzyć własne akwarium roślinne? A może już masz akwarium i chcesz się podzielić swoim doświadczeniem? Daj znać w komentarzu jakie oświetlenie w akwarium stosujesz i jakie są Twoje spostrzeżenia!