Akwarium morskie – specyfika oświetlenia

Akwaria morskie, zarówno te w naszych domach, jak i oceanariach czy ogrodach zoologicznych, zachwycają swoim pięknem, kolorami rafy koralowej i ryb. Relaksująco wpływa na nas wyjątkowo spokojnie toczące się w nich życie i harmonia panująca w zbiorniku.

O wyborze takiego typu akwarium w domu decyduje w głównej mierze właśnie ta magia kolorów i wizualny odbiór. A na to z kolei wpływ ma odpowiednio dobrane oświetlenie akwarium morskiego i zastosowana barwa światła.

Niestety akwarium morskie, w porównaniu do słodkowodnego, wymaga znacznie więcej pracy i środków finansowych. Zarówno przy przygotowaniu i późniejszej opiece nad takim zbiornikiem. Jednak codzienna obserwacja zgromadzonego tam podwodnego życia w pełni to rekompensuje dając właścicielowi mnóstwo satysfakcji.

Wybór oświetlenia do akwarium morskiego

Specyfika oświetlenia akwarium morskiego jest nieco inna, niż klasycznego słodkowodnego akwarium. Wybór oświetlenia powinien być szczególnie przemyślany i odzwierciedlający naturalne warunki hodowanych zwierząt w naszym zbiorniku. Dotyczy to takich aspektów, jak: spektrum światła, natężenie i moc oświetlenia, typ promieniowania, a także cykl dobowy, w którym światło przeplata się z ciemnością w określonych proporcjach.

Dlaczego to wszystko ma znaczenie?

Decydując się na akwarium morskie należy dążyć do utrzymania parametrów możliwie bliskich naturze. Dotyczy to zarówno wszelkich procesów zachodzących w przyrodzie („cykle” obiegu materii i energii), jak i doboru odpowiedniego oświetlenia.

W akwarium słodkowodnym podczas wyboru oświetlenia liczy się jego barwa oraz moc. Tymczasem w przypadku oświetlenia akwarium morskiego większe znaczenie ma sama barwa światła.

Dla przypomnienia parę informacji na temat temperatury barwowej światła.

Mierzona jest ona w Kelwinach i jest składową promieniowań wchodzących w skład światła białego: czerwonego, pomarańczowego, żółtego, zielonego, niebieskiego i fioletowego. Im niższa wartość temperatury barwy światła, tym większe jest wrażenie „ciepłości” obserwowanego światła. Światło dzienne białe ma chłodną temperaturę barwy w wysokości 6500K, światło neutralne białe ma temperaturę ok. 4000K, a ciepłe światło białe – 2500-3000K.

Barwa światła w akwarium morskim

Przyglądając się naturalnym warunkom świetlnym panującym w morzach i oceanach, możemy w zbiorniku dobrać takie światło, które umożliwi właściwy przebieg procesów fizykochemicznych w wodzie i zapewni w ten sposób stabilne warunki biologiczne, będzie wspomagać rozwój koralowców i innych zwierząt morskich, a jednocześnie efekt wizualny akwarium będzie zadowalający dla właściciela.

Na rafie koralowej Słońce świeci prawie pionowo dając bardzo dużo światła. Woda morska działa jak filtr, przepuszczając do głębi promieniowanie elektromagnetyczne o wyższej wartości temperatury barwowej światła (niebieskie) i zatrzymując przy powierzchni promieniowanie o niższej temperaturze barwowej (czerwone).

I tak, na powierzchni oceanu temperatura barwowa światła będzie wynosiła ok. 6000K (światło słoneczne), na głębokości 5m będzie to 10.000K, a na 15m – 20.000K. Im głębiej tym wyższa temperatura barwowa, a widzialne dla oka światło bardziej niebieskie.

Dobierając więc rodzaj oświetlenia do morskiego akwarium trzeba będzie odtworzyć warunki naturalne. A do tego przed wyborem typu oświetlenia należy uwzględnić rodzaj hodowanej przez nas biosfery. Ilość światła powinna być dostosowana do głębokości zbiornika – im głębsze akwarium, tym mocniejsze światło, a jego natężenie i barwa – do gatunków zwierząt i roślin, które chcemy hodować. Do oświetlenia akwarium morskiego najczęściej używane jest światło białe i niebieskie (aktyniczne). Źródłem takiego rodzaju światła mogą być tradycyjne świetlówki T5 czy lampy HQI. Ostatnio również coraz częściej stosowane są lampy oparte na technologii LED.

Aby nie dopuścić do rozrostu niepożądanych glonów, należy unikać oświetlania akwarium morskiego światłem słonecznym i ograniczyć się do światła sztucznego. Żeby imitować cykle dnia i nocy, lampy powinny świecić przez około 10‒15 godzin, a przez pozostałą część doby pozostawać wyłączone.

W akwarystyce morskiej zazwyczaj korzysta się ze specjalnego oprogramowania, które steruje wszelkimi procesami w akwarium, również oświetleniem zbiornika. Jest to duże ułatwienie w codziennej pielęgnacji tych bardzo wymagających zbiorników.

Rodzaje oświetlenia do akwariów morskich

Wybór typu oświetlenia do akwarium morskiego nie jest rzeczą prostą. Można je podzielić na dwie główne grupy:

tradycyjne oświetlenie, czyli świetlówki akwarystyczne, lampy HQI i świetlówki Power Compact
nowoczesne oświetlenie LED.

Biorąc pod uwagę tradycyjne oświetlenie, w akwariach morskich montuje się zazwyczaj więcej niż jedno źródło światła. Stosuje się często kombinację świetlówek T5 i np. żarnika HQI albo dodatkowych wysokoemisyjnych świetlówek tak, by temperatura barwy osiągnęła wartość od 13. do 20 tys. Kelwinów.

Wybór świetlówek i lamp HQI wspomagających wzrost korali i innych organizmów morskich jest już trochę ograniczony z uwagi na wypierające je oświetlenie LED, ale wciąż jest niemały. Do głównych producentów należą firmy ATI Aquaristic, Aqua Medic, Arcadia czy Pacific Sun, ale też BLV, Sylvania i Osram.

Przykładem tradycyjnego, wciąż popularnego, oświetlenia morskich zbiorników są świetlówki T5 firmy ATI – Blue Plus, AquaBlue Special, Actinic, Purple Plus czy Coral Plus o długości od 55 cm do 145 cm, które ja również polecam.

Oświetlenie LED do morskich zbiorników zdominowane zostało przez dużych producentów światowych. W Polsce na uwagę zasługują produkty firmy Aquael, np. LEDDY Tube Retrofit czy profesjonalne lampy LED o nazwie LEDDY Slim, a także Slim Duo do małych akwariów morskich.

Przykładem takiego oświetlenia LED-owego do małego akwarium morskiego może być LEDDY SLIM DUO 10W – Marine 10000K + Actinic AQUAEL. Lampa można zamocować na małych otwartych akwariach morskich. Łączy dwie barwy światła: białe (temperatura barwowa 10000K) i niebieskie aktyniczne . Daje to dobre warunki do rozwoju koralowców, a także intensyfikuje kolorystykę zwierząt morskich.

Świetlówki do akwarium morskiego

Świetlówki do akwarium różnią się od tych zwykłych jarzeniówek sprzedawanych w sklepach. Zazwyczaj są dopasowane wielkością do rozmiarów akwariów i mają inny współczynnik oddawania kolorów. Poszukując tych właściwych, niezbędne jest wzięcie pod uwagę wielkości i głębokości zbiornika, składu widma oraz temperatury barwy światła.

Świetlówki do akwarium morskiego mogą w naszym zbiorniku zapewnić światło odpowiadające w połowie dziennemu i z niebieskim spektrum (ogólne warunki morskie). Mogą wybarwiać lepiej kolory i dodać nieco ciepła (świetlówki tzw. różowe i fioletowe), imitować światło dzienne, oddając jego spektrum. Mogą wreszcie dawać światło aktyniczne, w którym wzmocnione jest widmo światła niebieskiego. Świetlówki aktyniczne odzwierciedlają warunki działania światła w wodzie o większej głębokości, wspomagają też właściwy rozwój koralowców, lepiej wybarwiając jednocześnie ich kolor.

Lampy HQI w akwarystyce morskiej

Lampy HQI (inaczej żarniki HQI) do niedawna były dostępne w bardzo szerokiej i różnorodnej gamie mocy i barwy światła. Powoli wypierają je lampy LED, jednak akwaryści wciąż chwalą ich parametry i walory świetlne. Wielu profesjonalnych akwarystów stawia je wyżej niż zastępujące je LEDy.

W sprzedaży wciąż dostępne są lampy HQI do zbiorników z wodą słoną, o barwie światła od 4200K do 20000K, z trzonkami Rx7s, Fc2, G12, E40.

Symulują one warunki świetlne podobne do warunków naturalnych odtwarzanych w konkretnym zbiorniku, np. warunki świetlne panujące na rafie koralowej, w oceanie na różnych głębokościach czy w zbiornikach o dużej głębokości i intensywnej hodowli roślin, stymulując proces fotosyntezy.

Lampy (żarniki) HQI przeznaczone są do pracy w oprawach zamkniętych z uwagi na wysoką temperaturę (nawet ok. 300 stopni) i wysokie napięcie w momencie zapłonu (nawet 5000V).

Wymagają zasilania poprzez układ zapłonowy dobrany indywidualnie do mocy lampy.

Odpowiednio dobrane oświetlenie akwarium w oparciu o lampy HQI pozwala stworzyć optymalne warunki świetlne niezbędne do rozwoju roślin i koralowców. Zapewnia też satysfakcjonujący odbiór wizualny.

Oświetlenie LED do morskiego akwarium

Alternatywą dla zastosowania kombinacji żarnik + świetlówka lub zestawu kilku świetlówek będzie oświetlenie akwarystyczne typu LED.

LED do akwariów morskich wkracza na coraz większą skalę i jest ku temu niemało powodów:

długi czas użytkowania (niektórzy producenci mówią nawet o 50.000h),
niewielki pobór prądu,
do tego mała dawka energii cieplnej emitowanej przez diody LED do wody; (choć same dosyć mocno się nagrzewają i potrzebują radiatorów lub wentylacji).

Wielu akwarystów mówi też o wpływie światła LED na powstrzymanie porostu niechcianych glonów oraz zbawiennym wpływie na rozwój koralowców i ich kolor.

Dodatkowo światło LED do akwariów daje się łatwo modulować, tworząc warunki lepiej naśladujące naturalne. W sprzedaży dostępne są diody w szerokim spektrum światła. Najczęściej LED do akwariów morskich spotkamy w formie zabudowanej listwy, w obudowie świetlówki (np. RETROFIT Aquael), lampy lub modułu do instalacji.

Coraz częściej spotykamy również lampy LED oparte o diody Power LED dużej mocy, wykonywane samodzielnie lub przez małe lokalne firmy. Koszty samodzielnego wytworzenia takiej lampy są zazwyczaj mniejsze niż lamp oferowanych przez znane marki. Dobór barwy światła diod do konkretnego zbiornika jest wtedy również bardziej zindywidualizowany.

Jeśli jednak mamy niewielkie pojęcie na temat budowania lamp LED i doboru barwy światła do swojego akwarium, lepiej pozostawić to specjalistom.